Bahasa Sunda

Tata Wangun Kecap

Aya 6 :

1. Kata Asal ( kata dasar )

2. Kecap Rundayan ( kata berimbuhan )

nyaeta : kecap anu make rarangken ,kabehna aya opat rupa :

a. rarangken hareup (prefiks) : n ,m ,ny ,ng ,pa ,pi ,pang ,sa ,si ,ti, ka ,di ,mang ,pa ,nyang ,pro ,pri ,per

b. rarangken tengah (infiks) : al ,ar ,um ,in . contoh : Lumpat (al) jadi Lalumpat

c. rarangken tukang (sufiks) : an ,eun ,ing ,keun ,ning . contoh : ukur (an) jadi ukuran

d. campuran (kombinasi) :

-prefiks jeung infiks : ga jeung al ,ga jeung ar ,di jeung al ,di jeung ar ,ka jeung al ,ka jeung ar

-prefiks jeung sufiks : a jeung an ,di jeung an ,ka jeung an ,nyang jeung an

-infiks jeung surfiks : ar/al jeung an ,in jeung an . contoh : ar jeung in (biken) jadi barikeunan

-prefiks jeung infiks jeung surfiks (nunjukeun loba) :

-simulfiks (afiks anu bareng jeung kecap asal) , contohna : pi jeubg eun (bapa) jadi pibapaeun  

3. Kecap Rajekan ( kata ulang )

- dwi lingga ( kecap asal di ulang )

- dwi purwa ( engang hiji diulang )

- Tri lingga ( 3 kecap diulang )

4. Kecap Kantetan ( kata majemuk )

5. Kecap Wancahan ( dipondokkeun )

Tatawangun Kecap

1.      Kecap asal (kata dasar) -> dahar.

2.      Kecap randayan (kata berimbuhan) -> daharan.

3.      Kecap rejekan (kata ulang).

a.      Dwi lingga (kecap asal diulang) -> sapu-sapu.

b.      Dwi purwa (engang kahiji diulang) -> sasapu.

c.       Trilingga (3 kecap diulang) -> dar der dor.

4.      Kecap kantetan (kata majemuk) -> panon poè, kacamata.

5.      Kecap wancahan (dipondokeun / dipendekan).

atuh da -> tu da

nènèng -> nèng

ceuk aing ogè -> ceuk aing gè

kasèp -> sèp

6.      Kecap memet nyaèta kecap anu asalna tina hiji omongan tuluy di cokot sawatara enggangna nu dianggep penting. ( sukro, misro, combro, colenak).

Salaki -> salak sasiki

Cileuh -> kecil tapi geuleuh

KECAP ASAL

1.      Jalma               6. Kolot            11. Sarè           16. Seuri

2.      Budak              7. Loba            12. Luncat        17. Lumpat

3.      Imah                8. Nyaho          13. Diuk           18. Tulis

4.      Hareup            9. Dahar           14. Labuh         19. Tempo

5.      Dulur               10. Ceurik        15. Datang        20. Sèpak

KECAP RUNDAYAN

Kanyahoan, tempoan, lobaan, tulisan, balageur, palinteur, diserat, pangnyeratkeun, daharan, sasarè, jalmana, careurik, diukan.

KECAP REJEKAN

1.      Dwi lingga :

Motor – motor, mobil – mobil, jalma – jalma, lumpat – lumpat, tulis – tulis, tempo – tempo, diuk – diuk, imah – imah, jalan – jalan, sapu – sapu.

2.      Dwi purwa :

Sasapu, jajalma,~

3.      Trilingga :

~

TATAWANGUN KECAP

Wangun kecap aya 6 rupa, nyaèta :

1.      Kecap asal.                  4. Kecap kantetan.

2.      Kecap nundaya.           5. Kecap wancahan.

3.      Kecap rejekan.            6. Kecap memet.

1.      Kecap Asal

Nyaèta kecap nu teu acan diropa wangunanana. Atawa kecap weuteuh anu henteu dirarangkeun.

Contona : sangu, lumpat, bodas, jalma, kuda, dst.

2.      Kecap Rundaya

Nyaèta kecap anu make rarangkèn, kabèhna aya4 rupa :

a.      Rarangkèn hareup (prefiks) :

n, m, ny, ng, pa, pi, pang, sa, si, ti, ka, nang, ba, nyang, pra, pri, per, pada, para, silih, barang.

b.      Rarangèn Tengah (infiks) :

al, ar, um, in. conto : lumpat (al) -> lalumpat.

c.       Rarangèn Tukang (sufiks) :

an, eun, ing, keun, na, ning, a, i. conto : ukur (an) -> ukuran.

d.      Campuran (kombinasi)

1.      Prefiks jeung infiks :

Ba jeung al, ba jeung ar, di jeung al, ka jeung ar, mi jeung ar/al, pa jeung ar/al, pada jeung ar/al, pi jeung ar/al, ti jeung ar/al, ting jeung ar/al.

Contona : ba jeung al ( layar ) -> balayar.

2.      Prefiks jeung sufiks :

A jeung an, di jeung an, ka jeung an, nang jeung an, pa jeung an, mang jeung an, pi jeung an, sa jeung an, si jeung an, silih jeung an/pang, pada jeung eun, sa jeung eun/keun, di jeung keun, ka jeung keun.

3.      Infiks jeung sufiks :

ar/al jeung an/eun/keun, in jeung an.

Conto : ar jeung an (bikeun) -> barikeunan.

4.      Prefiks jeung infiks jeung sufiks (nunjukeun loba) :

Di + ar/al + an, di + ar/al + keun, ka + ar/al + keun, pang + eun + na, pang + ar/al + na.

Contona : pang + ar + na (beresih) -> pangberesihna.

5.      Simulfiks (afiks anu bareng jeung kecap asal).

Contona : pi jeung eun (bapa) -> pibapaeun.

Pang/mang jeung keung (gambar) -> panggambarkeun.

3.      Kecap Rejekan

a.      Dwi purwa

Dwi purwa asal kecapna tina dwi : dua : purwa : mimiti : hartina enggang nu mimiti. Diucapkeun 2x.

Conto : cabok -> cacobok, tajong -> tatajong.

b.      Dwi lingga

Dwi lingga nyaèta nu dirajek segemblengna kecap, aya anu robah, aya oge anu teu robah sorana. Nu teu robah suarana disebut dwi murni, nu robah sorana disebut dwi reka.

1.      Dwi murni, contona :

a.      Nuduhkuen loba : bangku – bangku, jalma – jalma.

b.      Rupa – rupa, saruna sifatnya : amit – amit, pait – pait.

2.      Dwi reka, contona :

a.      Nuduhkeun rupa – rupa : unak – anik, tulang – taleng.

b.      Nuduhkeun leuwih hiji : jul – jol, cug – ceg, sur – sor.

3.      Dwi sasana, contona :

Pudigdug, pudugdug, akikik, cakakak, dsb.

KECAP ASAL

1.      Jalma               6. Seuri

2.      Budak              7. Sarè

3.      Loba                8. Batur

4.      Dahar              9. Lumpat

5.      Tulis                10. Ceurik

KECAP RUNDAYAN

1.      Baturan            6. Ukuran         11. Lobaan

2.      Diluhur             7. Ngabaca       12. Diukan

3.      Tulisan             8. Kasapu         13. Daratang

4.      Katajong          9. Sabodas       14. Paratamu

5.      Lalumpat         10. Labuhan      15. Coretan

DWI MURNI

1.      Jalma – jalma              6. Manis – manis

2.      Meja – meja                7. Piker – piker

3.      Sapu – sapu                 8. Siku – siku

4.      Nini – nini                   9. Kuda – kuda

5.      Amis – amis                10. Pait – pait

DWI REKA

1.      Unak – unik                  6. Bulak – balik            11. Tulas – tulis

2.      Sur – sor                      7. Gurang – goring       12. Gunta – ganti

3.      Jul –jol                        8. Tulang – taleng         13. Tual – toel

4.      Curat – coret               9. Cug – ceg                 14. Geura – geuri

5.      Seura – seuri               10. Kucap – kiceup        15. Geulas – geulis

DWI SASANA

1.      Pudugdug          6. Cekikik

2.      Celeketeuk        7. Pudigdug

3.      Bulukusumuk     8. Wakakak

4.      Bulukuduk         9. Cikikik

5.      Cekakak           10. Cakokok

KANTETAN

1.      Panon peè                    6. Kacang ijo

2.      Kaca panon                 7. Baju koko

3.      Sapu tangan                 8. Jam tangan

4.      Buku tulis                     9. Calana pendek

5.      Kacang panjang          10. Mèja ijo

DWI PURWA

1.      Cacobok          6. Sesepak       11. Jajalma

2.      Tatajong         7. Cocokot       12. Dadahar

3.      Sasapu             8. Babalik        13. Luluncat

4.      Tutulis             9. Kakasep       14. Babajuan

5.      Cocorèt          10. Bèbèja        15. Babaturan

TRILINGGA

1.      Crang-creng-crong       6. Has-hes-hos

2.      Bag-big-bug                 7. Brat-bret-brot

3.      Dar-der-dor                 8. Lang-ling-lung

4.      Crat-cret-crot              9. Hah-heh-hoh

5.      Dag-dig-dug                10. Tang-ting-tung

WANCAHAN

1.      Geulis -> lis                 6. Tètèh -> tèh

2.      Kasèp -> sèp               7. Abah -> bah

3.      Nènèng -> nèng          8. Umi -> mi

4.      Ujang -> jang             9. Aki -> ki

5.      Mamang -> mang       10. Nini -> ni

KECAP MEMET

1.      Cireng -> aci digoreng             6. Cilok -> aci dicolok

2.      Cimol -> aci dimolek               7. Combro -> oncom dijero

3.      Psicok -> pisang coklat            8. Colenak -> dicocol enak

4.      Sukro -> su’uk dijero               9. Misro -> amis dijero

5.      Nasgor -> nasi digoreng          10. Cilung -> aci digulung